Prof. Günther Enderlein – twórca leków izopatycznych Sanum

Medycyna w znacznym stopniu oparta jest na patologii komórkowej VIRCHOWA (1821-1902), która została uznana za podstawę zaburzeń zachodzących w komórkach, tkankach i układach organizmu. Według tej teorii choroba występuje wtedy, gdy zaburzenie dotyczy komórki, tkanki lub narządu i te „chorujące” elementy należy leczyć, aby uzyskać wyzdrowienie. Medycyna holistyczna z kolei, stara się znaleźć przyczynę choroby w zaburzeniu funkcjonowania organizmu jako całości i tak też oddziaływać terapeutycznie na pacjenta.

Prof. Günther Enderlein (1872-1968), niemiecki mikrobiolog prowadził liczne badania, które przyniosły ponad 500 publikacji i prac naukowych. Na podstawie uzyskanych wyników stwierdził, że nie można już dłużej podtrzymywać monomorficznej koncepcji choroby. Wprowadził też do praktyki klinicznej leki izopatyczne. Prof. Enderlein poświęcił swoje życie badaniom krwi przy pomocy mikroskopu z ciemnym polem widzenia. Metoda ta polega na ocenie świeżej próbki krwi (5-10 min. od momentu pobrania kropli krwi z palca), która jest umieszczona na szkiełku podstawowym i przykryta szkiełkiem nakrywkowym. Krew oceniana jest pod mikroskopem z dużym powiększeniem, w którym światło pada równolegle do szkiełka podstawowego (przypomina to sytuację, gdy na oświetlonej z boku powierzchni stołu, w ciemnym pomieszczeniu widzimy kurz niewidoczny przy normalnym świetle). W odróżnieniu od typowych badań krew nie jest ani wysuszona, ani utrwalona. Dzięki temu jesteśmy w stanie zobaczyć w tej tkance, różne struktury niewidoczne podczas typowego badania mikroskopowego. Metoda służy do oceny „stanu czynnościowego” krwi oraz jej odporności na procesy uszkadzające związane z niedotlenieniem i zmianami środowiska próbki. Na podstawie tego badania nie określa się rozpoznania konkretnej jednostki chorobowej, tylko zdolności adaptacyjne oraz aktualny stan patofizjologiczny organizmu.

Dwa najważniejsze zjawiska jakie opisał Enderlein dotyczą roli zmian środowiska organizmu w powstawaniu chorób oraz zjawiska cyklogenii mikroorganizmów. Prof. Enderlein uważał, że zaburzenie integralności środowiska danego narządu oraz całego organizmu powoduje powstanie choroby. Np. przesunięcie pH w pochwie w kierunku zasadowym lub w jelitach w kierunku kwaśnym prowadzi nieuchronnie do powstania schorzenia danego narządu i w konsekwencji do chorób ogólnoustrojowych. Takie zmiany środowiskowe mogą zachodzić pod wpływem czynników zewnętrznych (np. skażenie środowiska) jak i też wewnętrznych, które mogą powodować atrofię kosmków jelitowych i zmniejszenie powierzchni jelit, co w następstwie prowadzi do obniżonego wytwarzania IgA i alergii. Trzeba pamiętać, że antybiotyki i hormony są podawane nie tylko ludziom, ale także są stosowane w przemysłowej produkcji żywności i dzięki temu pośrednio wpływają na stan środowiska organizmu konsumentów tej żywności. Enderlein obserwował, jak pod wpływem zmian środowiskowych formy apatogenne mikroorganizmów, które saprofitują w naszym organizmie i są nawet niezbędne do jego ochrony (np. Candida albicans wiąże metale ciężkie) zmieniają się w formy patogenne. Enderlein określał je jako „wysokozróżnicowane formy bakteryjne i grzybicze”. Oczywiście w świetle współczesnej wiedzy nie możemy twierdzić, że we krwi występują bakterie lub grzyby (poza stanem septycznym), opisujemy tylko terminologię, której używał Enderlein podczas analizy obrazu krwi w mikroskopie z ciemnym polem widzenia. Używana przez niego terminologia opierała się na języku greckim a nie na powszechnej w medycynie łacinie. Było to powodem wielu nieporozumień i sporów Enderleina z innymi badaczami. Prowadzone spory oraz czasy II Wojny Światowej spowodowały, że poglądy tego uczonego nie zyskały należnej im rangi, jednakże wiele współczesnych teorii dużo czerpie z jego myśli. Należą do nich: teoria prionów, komórek CWD (Cell Wall Deficient Bacteria – bakterie pozbawione ściany komórkowej), nanobakterii oraz microvesicles (mikropęcherzyki).

Z lekarskiego punktu widzenia najważniejsze jest odkrycie Enderleina, opisujące powstawanie patogennych form mikroorganizmów pod wpływem zmian środowiskowych. Z odkrycia tego płynie także wniosek mówiący, że w przypadku choroby należy zwalczać nie tylko czynnik zakaźny ale przede wszystkim stosować leczenie, które pozwoli zoptymalizować środowisko organizmu, ponieważ tylko wtedy zostaną stworzone warunki korzystne dla powrotu do zdrowia.

Drugim ważnym odkryciem Enderleina jest opisanie zjawiska cyklogenii mikroorganizmów. Enderlein opisał cyklogenię grzyba Mucor Racemosus oraz Aspergillus Niger (Ryc. 5).

Zjawisko cyklogenii polega na ciągłej przemianie jednych form mikroorganizmów w inne. U podstawy tych przemian znajdują się niezróżnicowane formy niepatogenne, które pod wpływem czynników środowiskowych przechodzą stopniowo w wysokozróżnicowane formy patogenne, które Enderlein opisywał jako „bakteryjne” lub „grzybicze”. Możliwa jest też droga powrotna, tzn. formy patogenne mogą przechodzić w saprofityczne, w miarę jak środowisko się normalizuje. W warunkach fizjologicznych istnieje stan równowagi pomiędzy formami niskorozwiniętymi oraz wysokorozwiniętymi. Jeżeli w wyniku zaburzeń środowiskowych dojdzie do nadmiernego rozwoju form patogennych stwarza to warunki sprzyjające rozwojowi choroby. Dostarczenie organizmowi niskozróżnicowanych form mikroorganizmów (a takie zawierają leki izopatyczne), spowoduje powrót do równowagi pomiędzy formami saprofitycznymi a patogennymi. Leki izopatyczne modulują ponadto swoiste i nieswoiste procesy immunologiczne, wspomagając proces terapeutyczny. Teoria Enderleina jest bardzo interesująca, jednakże wprowadzenie nowych metod badawczych oraz rozwój immunologii nakazuje ją w znacznym stopniu zweryfikować.

badania nad „mikropęcherzykami” (microvesicles). Są one uwalniane z błony komórkowej lub cytoplazmy, zawierają białka i lipidy podobne do składników błony komórkowej, mogą także „zagarniać” cytoplazmę, mRNA, wirusy, priony, itp. Do ich uwalniania dochodzi w wyniku: aktywacji komórek, hipoksji, napromieniania, stresu tlenowego, aktywacji układu dopełniacza. Funkcja tych cząsteczek to: stymulacja komórek docelowych, transfer receptorów błonowych lub organelli, reprograming genetyczny komórek, transfer mRNA, białek, czynników transkrypcyjnych, enzymów oraz dostarczanie czynników infekcyjnych. Twory obserwowane w badaniu krwi pod mikroskopem z ciemnym polem widzenia odpowiadają „mikropęcherzykom” badanym przez współczesnych naukowców. Oczywiście trzeba jeszcze przeprowadzić wiele badań aby praktycznie wykorzystać obserwowane zjawiska.

T eoria Enderleina jest bardzo interesująca, jednakże wprowadzenie nowych metod badawczych oraz rozwój immunologii nakazuje ją w znacznym stopniu zweryfikować. Obecnie uważa się, że leki izopatyczne działają na komórki układu immunologicznego przewodu pokarmowego (Gut Associated Lymphoid Tissue - GALT) oraz inne elementy układów immunologicznych związanych z błonami śluzowymi (Mucosa Associated Lymphoid Tissue - MALT). Układy te pełnią nie tylko bardzo ważną funkcję w systemie odporności miejscowej ale także wyraźnie oddziaływają na odporność ogólną i reakcje nadwrażliwości. Wydaje się, że kluczowe znaczenie w regulacji tych procesów ogrywają receptory TLR („Toll like receptors”) Uważa się, że ta grupa niedawno odkrytych receptorów w znacznej mierze wpływa na pierwotną odpowiedź immunologiczną oraz za zjawisko tolerancji odpornościowej. Podawanie rozmaitych kombinacji mikroorganizmów oraz ich fragmentów powoduje aktywację odporności swoistej oraz nieswoistej, miejscowej i ogólnej. Wykryto również, że podanie mikroorganizmów (np. Mycobacterium) wywołuje apoptozę komórek niektórych typów nowotworów. Skuteczność działania leków izopatycznych została potwierdzona w różnych schorzeniach u ludzi m. in. u pacjentów z zakrzepowym zapaleniem żył, owrzodzeniem podudzi, w chirurgii stomatologicznej. W weterynarii zakres stosowania leków izopatycznych jest także szeroki. Obejmuje schorzenia o podłożu zapalnym - między innymi stany zapalne wymion oraz odoskrzelowe zaplenia płuc a także inne stany ostre i przewlekłe.